Vrije passage voor zeeforel in de Saeby

Vrije passage voor zeeforel in de Sæby  

Door Leonard Muys en Ron Smits  

De visvereniging van Sæby op Jutland in Denemarken is er 34 jaar mee bezig geweest, maar nu komt er een vrije doorgang voor zeeforel en zalm.

De historische watermolen maakt jaarlijks veel slachtoffers onder zeeforel en zalm, maar deze blijft wel behouden. . 

Tijdens de reis naar de geboortegronden moet de zeeforel vaak allerlei obstakels overwinnen. Sluizen, molens, gemalen, stuwdammen, maar ook natuurlijke hoogte verschillen moet de zeeforel overwinnen om uiteindelijk te kunnen paaien. Ongeveer zes tot acht keer in zijn leven trekt de paairijpe zeeforel vanuit zee de rivier op, naar de rivierbedding waar deze geboren (of uitgezet) is.

Ook de watermolen van Sæby is een bijna onneembare hindernis voor de migrerende vissen, maar wel met een grote culturele waarde. De Sæby rivier ligt in het noorden van Jutland, is ongeveer 100 kilometer lang en mondt uit in het Kattegat.

Net als in Nederland heeft Denemarken in de vorige eeuw diverse waterlopen gekanaliseerd, molens gebouwd, stuwen aangelegd, etc. Nu meer dan 25 jaar geleden is men in Denemarken een zeeforel (en zalm, maar dit laat ik hier even buiten beschouwing) project gestart. 

Culturele molens zijn gespaard, maar er worden wel omleidingen aangelegd. Gekanaliseerde rivieren worden weer in originele staat teruggebracht en omleidingen in stuwen en sluizen worden aangebracht. Zeeforel wordt uit het ei opgekweekt en een jaar later, als ze ongeveer 20 centimeter zijn, weer uitgezet in een kleine riviertjes. Ook worden er nog steeds verbeteringen aangebracht om de doorgang van zee naar de kleinere waterlopen beter toegankelijk te maken.

Allemaal dode, beschadigde vis door de watermolen van Sæby.

De zeeforel gedijt flink in Denemarken en vele sportvissers uit Europa gaan naar Denemarken om daar op zeeforel te vissen. De economie in Denemarken is afhankelijk van het toerisme.

Ook op dit moment wordt er nog hard gewerkt om het nog beter te doen. Nog steeds wordt er jaarlijks nog veel jonge zeeforel (1.200.000) uitgezet. Het uitzetten van zeeforel kost echter veel geld. 

Om het uitzetten van zeeforel te stoppen moet er nog minimaal 3.000 kilometer van de 38.000 km gecultiveerde waterlopen terug in oorspronkelijke worden hersteld, kosten ca. € 3.600.000. 

Denemarken heeft in totaal 40.000 km aan waterlopen gecultiveerd en hiervan zijn tot op heden ongeveer al weer 2.000 km in oorspronkelijke staat hersteld. 

In de Sæby rivier ligt ook zo’n bijna onneembaar obstakel in de vorm van een watermolen met culturele waarde. Om deze watermolen te laten functioneren is er een stuw aangelegd en deze stuw zorgt ervoor dat veel zeeforellen sneuvelen tijdens hun migratietocht naar hun geboortegrond, ondanks de vistrap van 30 centimeter breed geheel aan de rechtse kant.

Bijna onmogelijk om deze hindernis te nemen, ook voor de alleskunner de zeeforel.

De visvereniging van Sæby probeert al 34 jaar om een vrije passage te verkrijgen zodat de zeeforel ongestoord de rivier op kan. Vorig jaar heeft de lokale visvereniging maar liefst € 40.000 ingezameld voor dit project.

Zo gaat het gehele project eruitzien. Hier ziet u de huidige vistrap, net links van de stenen trap bij de watermolen. Helaas is deze vistrap niet toereikend.

De voorzitter van de visvereniging Jesper Christensen heeft ook een tekening laten maken van de aan te leggen omleiding om de oude watermolen te behouden. Hierdoor is het uit het oogpunt van cultuur, maar ook uit het oogpunt van de natuur een win-win situatie. 

De voorzitter Jesper Christensen, is zelf een verwoed sportvisser.

De toeristische waarde van de watermolen blijft behouden. Sterker nog, de toeristische waarde van de watermolen en de omleiding samen zal alleen maar groter worden. 

Een vrije doorgang voor alle migrerende vissen en de watermolen blijft functioneel, een toeristische attractie van wereld formaat.

Jesper vermoedt zelfs dat de passage voor de zeeforel (en zalm) weleens de grootste Deense attractie voor de sportvisser gaat worden. Het bestand aan zalm en zeeforel zal fors groter worden op de rivier, maar ook in het Kattegat.

Zijn dergelijke grote zalmen dan ook te vangen op de Sæby rivier? 

Een heel mooi project dat door de lokale visvereniging wordt bekostigd, met steun uit de Europese Unie.