Preview Zeehengelsport 8: Catch - Tag & Release op z’n Iers

In Ierland noteren de vrijwilligers per vis het merknummer dat wordt aangebracht, de soort, het geslacht, de lengte, het gewicht, de omtrek/spanwijdte, de vangstdatum en de locatie. De merkjes die gebruikt worden, zijn de zogenaamde ‘Jumbo Rototags’ en komen oorspronkelijk uit de veehouderij. Iedereen kent ze wel: het zijn die opvallende gele kaartjes aan de oren van koeien. Ze zijn gemakkelijk in gebruik en vooral duidelijk zichtbaar. Op het merkje staan een merknummer, een adres en de mededeling dat er een beloning klaar ligt voor wie een gemerkte vis meldt.

Het merkproject strekt zich uit langs de gehele Ierse kust, maar iedere regio heeft zo zijn eigen vissen. De vangsten van vleet bijvoorbeeld, de grootste roggensoort die rond de Britse eilanden kan worden gevangen, zijn erg plaatselijk, met Clew Bay (westkust) en -Courtmacsherry (zuidkust) als echte hotspots. Haringhaai (‘porbeagle’) tref je daarentegen dan weer vooral aan langs de noordkust.

Ruwe haai wordt langs de gehele kust gevangen en dus ook aan de oostkant van het eiland in de Ierse zee, hoewel ook deze soort toch wel heel erg van de Atlantische westkust blijkt te houden. Blauwe haaien komen dan weer het vaakst voor aan de zuidkust, al worden ze de laatste jaren ook noordelijker in groten getale aangetroffen – iets wat ik zelf heb mogen ondervinden.

Ook in Engeland en Schotland worden dergelijke merkprojecten uitgevoerd en door onderling nauw contact te houden en informatie uit te wisselen, leert iedereen heel snel bij. Veel ‘Ierse’ haaien worden namelijk ook terug gevangen in Schotland of Engeland en andersom.

Resultaten
Tot nog toe zijn er tijdens het project 23 verschillende vissoorten gemerkt. Tot en met december 2010 waren er alles bijeen 42.786 vissen gemerkt, waarvan er minimaal 2.198 al een of meer keren werden teruggevangen. En ik schrijf met klem ‘minimaal’, aangezien dit de teruggevangen vissen betreft die ook daadwerkelijk werden teruggemeld. En dat zal vanzelfsprekend lang niet altijd het geval zijn! Die terugmeldingen zijn zowel afkomstig van sportvissers, als van beroepsvissers die vissen met trawlers, longliners, kieuwnetten en warnetten.

De cijfers zijn ronduit verrassend: een terugmeldingspercentage van maar liefst vijf procent komt neer op één op 20 en dat is dus verrassend hoog. De zee-engel spant daarbij de kroon. Deze kraakbeenvis -eigenlijk een tussenvorm tussen de roggen en haaien- kent een terugvangst van 18,5 procent (bijna één op vijf!). Dat wijst er op dat dit vooral een standvis is en dat de populatie van deze dieren mede daardoor zeer kwetsbaar is. Blijkbaar komen ze veelvuldig binnen het bereik van zowel beroepsvissers als sportvissers.

Terugmeldingen van in Ierland gemerkte haaien uit de periode 1970 tot 2000.

Terugmeldingen van in Ierland gemerkte blauwe haaien uit de periode 1970 tot 1998.

Terugmeldingen van 187 in Ierland gemerkte zee-engelen uit de periode 1970 tot 2011.

Bron: Dr. Paddy Fitzmaurice & Peter Green, Central Fisheries Board. Results from tagging of Blue Shark in Irish Waters uit: The Irish Scientist 2002 Yearbook.

Hetzelfde geldt voor vleten: ook die grote roggen worden vrij vaak teruggevangen. Het is dus beslist niet voor niets dat deze soorten extra bescherming genieten. Gelukkig zijn de meeste sportvissers en charterschippers in Ierland daarvan tegenwoordig doordrongen. Ze vissen volgens het principe van Catch & Release, zodat ze ook in de toekomst nog kunnen genieten van deze fantastische sportvissen. En die toekomst kan soms best wel een hele poos duren. Om maar iets te zeggen: één ruwe haai werd gemerkt en pas na 18 jaar teruggevangen en gemeld bij de Inland Fisheries Ireland!

Haaien en roggen in de Ierse wateren
In deze bijdrage worden diverse haaien- en roggensoorten genoemd:

Blauwe haai: Blue shark (Prionace glauca)
De blauwe haai komt voor op een diepte van één tot 350 meter waar hij vrij zwemmend wordt aangetroffen. Dieptes vanaf 80 meter hebben de voorkeur. Wordt maximaal vier meter lang. Maximaal gewicht 200 kilo. Ierse specimen vanaf 100 lb. Wordt maximaal 20 jaar oud. Eet vooral vissen.

De kleur en het formaat laten niets te raden over: blauwe haai!

Ruwe haai: Tope (Galeorhinus galeus)
Leeft nabij de bodem in open water tot een diepte van 200 meter. Kleinere exemplaren zwemmen vaak in scholen. Wordt maximaal 195 cm lang en 45 kilo zwaar. Specimen vanaf 40 lb. Eet vooral vissen. Wordt maximaal 55  jaar oud.

Vleet: Skate (Dipturus batis)
Deze grote roggensoort leeft op de bodem op een diepte van 30 tot 600 meter. Wordt maximaal 385 cm lang en 100 kilo zwaar. Eet vooral kreeftachtigen en vis. In Ierland wegens beschermde maatregelen niet te claimen als specimen.

Zee-engel: Monkfish (Squatina squatina)
De zee-engel wordt met name dicht onder de kust in ondiep water gevangen. Wordt maximaal 183 cm lang en 80 kilo zwaar. In Ierland wegens beschermde maatregelen niet te claimen als specimen.

Andere soorten haaien en roggen die voor komen in de wateren rond Ierland:
- kleine bodembewonende haaien
• Doornhaai • Gevlekte gladde haai • Gladde haai • Hondshaai • Kathaai • Spaanse hondshaai • Zwarte doornhaai

- roggen
• Blonde rog • Gevlekte rog • Golfrog • Kleinoogrog • Koekoeksrog • Pijlstaartrog • Stekelrog • Sterrog

- grote haaien
• Groenlandse haai • Haringhaai • Reuzenhaai

Blauwe Haai
Welke omvang heeft dit project in al die jaren nu eigenlijk precies bereikt? Om daarvan een indruk te krijgen, kijken we even specifiek naar de blauwe haai. In totaal werden er 18.698 exemplaren gemerkt. Alleen al in 2010 werden er 274 ‘blues’ van zo’n ‘Jumbo Rototag’ voorzien. Ongeveer vier en een half procent van de gemerkte haaien werd teruggemeld. De tijd tussen de dag van het merken en de dag van de terugvangst verschilde van twee dagen tot acht jaar. De blauwe haai die tot nog toe het verst was gezwommen, dook op in Venezuela. Deze haai had de onwaarschijnlijke afstand van bijna 7.000 kilometer overbrugd! Er komen echter méér merkjes terug uit verre landen. Longlinevissers uit de -Kaapverdische eilanden en de Azoren zijn bijvoorbeeld trouwe leveranciers.

Schipper Donal heeft de merken altijd voor het grijpen.

In de loop der jaren werd een duidelijk migratiepatroon zichtbaar. De hoofdmigratieroute voor blauwe haaien gaat langs de westzijde van Europa en dan naar West-Afrika. Van daaruit steken de haaien de Atlantische Oceaan over naar de Azoren. Sommige dieren zwemmen vervolgens verder naar Mexico en de oostkust van Amerika, tot Newfoundland aan toe. Er zijn evenwel nog nooit terugmeldingen gekomen van zuidelijker dan de evenaar.
Jammer genoeg komen lang niet alle merkjes terug. Soms bewaren de vissers die ze aantroffen ze als aandenken, of worden ze gewoon terug in zee gegooid.

Een enkele keer worden ze dan gevonden als ze aanspoelen op het strand. Af en toe duiken ze op de meest bizarre plaatsen op, zoals het exemplaar dat in Nederland ooit in het nest van een ekster werd aangetroffen..! Of wat dacht je van een Iers merkje dat aan een schildpad was bevestigd die rond de Azoren zwom? Er is ook een kleine kans dat een haai zijn plaatje op natuurlijke wijze weet kwijt te raken of dat het merkje niet goed gefixeerd zit tijdens het merkproces – en ook die eindigen dan ooit ergens aangespoeld tussen al het andere drijfafval.

Het project beleven!
Na deze zeer boeiende informatie die ik kreeg van de Inland Fisheries Ireland, kon ik niet wachten om zelf deel te nemen aan het project. Het werd wat schipperen om een datum te vinden, maar in oktober j.l. was het dan toch zo ver. Een aantal mede-vissers uit mijn omgeving geloofde er niet meteen in; kun je die blauwe krachtpatsers nog wel vangen, zo laat in het seizoen? De Ieren stelden me gerust: deze visserij is in deze periode in het noordwesten van Ierland juist top.

En dus vloog ik vol goede moed naar Ierland. En gelukkig kon ik meteen de eerste dag na aankomst al uitvaren. Meer bepaald vanuit Killybegs in Co. Donegal, met schipper Donal, die ook wel Mohammed wordt genoemd vanwege de baard die hij ooit droeg. Deze goedlachse zeeschuimer is vroeger beroepsvisser geweest en kent zijn stekken als geen ander. Hij weet over iedere vissoort wel een verhaal te vertellen.

Materiaal uit de oude doos, maar wél lekker stevig!

Mijn eerste ‘blue’ ooit!

Ik mocht vissen met zijn oldtimer Penn hengel en bijbehorende Senator reel uit 1978. Dat materiaal was dus ouder dan ikzelf! Echt een hengel uit de ‘rietenmandjes tijd’. Ik had nog nooit een blauwe haai gevangen en zou deze vissoort dolgraag bijschrijven op mijn steeds maar uitdijende lijst aan met de hengel gevangen vissoorten. Dus luisterde ik naar de ervaren Donal en ging ik aan de slag met dit zware materiaal.

Het duurde even voordat de zak met rubby dubby zijn werk deed, maar toen de haaien het reukspoor eenmaal hadden gevonden, ging het los. De eerste ballon dook onder. Shark! De makreel was kennelijk goed gepakt, maar toen zakte ook de andere ballon onder de waterspiegel. Beide hengels werden ingedraaid en we dachten even dat één haai het aas van beide hengels had gepakt. Na een paar minuten begonnen de lijnen echter uit elkaar te lopen. We hadden dus twee haaien tegelijkertijd gehaakt!

Mijn eerste blauwe haai bleek een kleintje van 120 cm, maar was prachtig van kleur. Het materiaal was veel te zwaar voor deze vis, maar ik was er niet minder blij om. Michael Patton van de Northern Regional Fisheries Board die de andere hengel had gepakt, had duidelijk meer moeite zijn haai binnen te krijgen. Zijn haai was met zijn 60 lb in mijn ogen al een gigant. Helaas moest Michael die eerste visdag op tijd terug zijn in de haven, maar ik smeekte hem of ik de oldtimer nog een kansje mocht geven.

En zie: het geluk was met mij, want vrijwel meteen werd de makreel gepakt. Nu was ik blij dat ik met dat zware materiaal viste, want deze vis toonde zich werkelijk beresterk. De haai kwam uiteindelijk pas boven na een dril van 27 minuten. Ik was er helemaal duizelig van. Hij was twee meter lang en woog 85 lb. De drie haaien werden nauwkeurig opgemeten, voorzien van een merkje en netjes teruggezet. Mijn eerste gemerkte Ierse haaien moesten natuurlijk diezelfde avond nog gevierd worden en dat deden we in de plaatselijke pub in Bundoran.

Dit keer was de strijd wat serieuzer…

... Net als de uiteindelijk gevangen vis!

Driften op rog
De volgende dag visten we vanuit Bundoran, met Paddy van mv. Bundoran Star. Deze keer hadden we het op roggen gemunt. Schipper Paddy zal er altijd voor zorgen dat je een leuke dag hebt, ook wanneer de vangsten wat minder zijn. Vallen de beten even weg, dan verdwijnt hij in de kajuit. Na een kwartiertje komt hij dan terug met vers gebakken makrelen en zorgt hij voor koffie en thee en als je geluk hebt een lekker stuk appeltaart.

Schipper Paddy is een befaamde roggenexpert.

Paddy heeft de reputatie dat hij als geen ander de goede roggronden weet te vinden en bewees dat ook deze keer weer. Onze montage bestond uit een afhouder (boom) met een onderlijn van anderhalve meter 40/00 nylon en daaraan een Aberdeen haak no. 4/0. Op deze wijze gepresenteerd, wandelt het 140gram zware lood tijdens de drift als het ware over de bodem, gevolgd door een aanlokkelijk bewegende makreelstrip van zo’n 10 cm. We driften rustig rond boven dieptes van tien meter.

Het in de roggenvleugel aangebrachte merk is dit keer rood van kleur.

De wind was wisselend en bleef maar draaien. Het was echter opvallend dat zodra we richting het strand dreven, er steeds meer aanbeten kwamen. Al snel werden enkele stekelroggen van formaat gevangen, gemerkt, gemeten en weer teruggezet. De rest van de week heb ik heerlijk vanaf de mooie stranden gevist op platvis en zeeforel, nagenietend van mijn fantastische kennismaking met Catch - Tag & Release op z’n Iers. De druk was er af; de missie was geslaagd. Ik heb mijn steentje bij kunnen dragen aan het Ierse merkproject en heb ik erg genoten van de spectaculaire visserij en de altijd vriendelijke Ieren.

Pieter Beelen

Informatie
Pieter verbleef in Big Jimmy’s cottage, een supermooie -cottage met uitzicht op Donegal Bay, die speciaal is -uitgerust voor sportvissers. Voor meer informatie: www.creevyexperience.com

Op blauw haai haai viste hij met schipper Donal van Tor Mor Charters (tormorcharterboat@gmail.com; ook op facebook te vinden) en op rog met Paddy van de Bundoran Star: www.bundoranstar.ie
Voor meer informatie over alle chartermogelijkheden en visvakanties in Donegal bay: www.donegalanglingholidays.com

Voor meer informatie en regelmatige updates over het haaien en roggenproject in Nederland: www.sharkray.nl of
www.haairog.nl

Ben je nieuwsgierig geworden naar de andere artikelen in Zeehengelsport? Uitgave nummer 8 van dit jaar valt zo rond 8 december 2011 bij de abonnees in de bus en is vervolgens te koop in de kiosk, boekhandel of de hengelsportzaak.

Heb je nog geen abonnement, kijk dan voor een zeer aantrekkelijke aanbieding op: www.hengelsporthuis.com